علت کار نکردن فن تهویه یو پی اس چیست؟

یو‌پی‌اس (UPS) یکی از مهم‌ترین تجهیزات برای محافظت از دستگاه‌های الکترونیکی در برابر قطعی و نوسانات برق است. این دستگاه هنگام کار، گرمای قابل‌توجهی تولید می‌کند که باید به‌وسیله‌ی فن تهویه از بین برود. اما گاهی کاربران متوجه می‌شوند که فن یو‌پی‌اس کار نمی‌کند، بدون آنکه دستگاه ظاهراً مشکلی داشته باشد. در این مقاله از وبلاگ بهین صنعت، مرکز فروش یو پی اس ایران، به بررسی علت کار نکردن فن تهویه یو پی اس می پردازیم.

نقش فن تهویه در یو‌پی‌اس چیست؟

فن تهویه وظیفه دارد گرمای تولیدشده توسط مبدل، ترانسفورماتور و مدارهای قدرت را دفع کند.
اگر این بخش از کار بیفتد، دمای داخلی افزایش یافته و ممکن است باعث خاموشی ناگهانی یو‌پی‌اس یا حتی سوختن قطعات الکترونیکی شود.
در مدل‌های پیشرفته، سرعت فن توسط سنسور دما و مدار کنترل، به‌صورت خودکار تنظیم می‌شود.

علت کار نکردن فن تهویه یو پی اس

در ادامه، مهم‌ترین علت‌هایی که باعث توقف یا عملکرد ضعیف فن می‌شوند را مرور می‌کنیم:

1. تجمع گرد و غبار و آلودگی

• در محیط‌های صنعتی یا اداری، گرد و غبار به‌سرعت روی پره‌های فن و مسیر هوا می‌نشیند.
• این موضوع باعث گیرکردن فن یا افزایش اصطکاک در بلبرینگ‌ها می‌شود.
• در این حالت، فن یا به سختی می‌چرخد یا اصلاً شروع به کار نمی‌کند.

2. خشک شدن گریس بلبرینگ و استهلاک مکانیکی

• فن‌ها قطعات مکانیکی‌اند و عمر مشخصی دارند.
• خشکی گریس داخل بلبرینگ یا خوردگی محور می‌تواند باعث توقف کامل شود.
• اگر فن با صدای ناهنجار کار می‌کند یا لرزش دارد، زمان تعویض آن رسیده است.

3. خرابی مدار کنترل دما

• یو‌پی‌اس‌های جدید با مدار هوشمند کنترل دما کار می‌کنند.
• در صورت خرابی سنسور دما (ترمیستور) یا مدار PWM، فرمان روشن شدن فن صادر نمی‌شود.

4. افت ولتاژ یا قطعی تغذیه فن

• فن‌ها معمولاً با ولتاژ ۱۲ یا ۲۴ ولت DC کار می‌کنند.
• اگر ولتاژ ورودی به هر دلیل افت کند یا کابل تغذیه قطع شود، فن از کار می‌افتد.

5. سوختن موتور فن

• در اثر نوسان برق یا عمر زیاد، ممکن است سیم‌پیچ داخلی فن بسوزد.
• در این حالت حتی با اتصال مستقیم به منبع تغذیه هم کار نمی‌کند.

6. خطا یا قفل نرم‌افزاری در یو‌پی‌اس

• برخی از یو‌پی‌اس‌ها در زمان تشخیص خطاهای دیگر (مثلاً دمای زیاد یا ولتاژ غیرعادی)،
• فن را به‌طور موقت غیرفعال می‌کنند.
• در این حالت با ری‌استارت یو‌پی‌اس ممکن است مشکل برطرف شود.

7. استفاده از فن جایگزین ناسازگار

• اگر فن تعویض شده اما مدل جدید جریان یا توان متفاوتی دارد،
• کنترلر یو‌پی‌اس ممکن است آن را به‌عنوان خطا شناسایی کند و روشن نکند.

روش‌های عیب‌یابی فن یو‌پی‌اس

در ادامه، چند مرحله ساده برای بررسی و رفع مشکل فن آورده‌ایم:

1. یو‌پی‌اس را خاموش و از برق و باتری جدا کنید.
   قبل از هر کاری، ایمنی را رعایت کنید.

2. درپوش دستگاه را باز کرده و فن را بررسی کنید.
   اگر گرد و غبار زیاد است یا جسم خارجی مانع چرخش شده، آن را تمیز کنید.

3. فن را با دست بچرخانید.
   اگر گیر دارد یا صدای غیرعادی می‌دهد، احتمال خرابی مکانیکی زیاد است.

4. ولتاژ فن را با مولتی‌متر بررسی کنید.
   اگر برق به فن نمی‌رسد، ایراد از مدار کنترل است.

5. فن را جدا کرده و به منبع تغذیه مجزا وصل کنید.
   اگر کار نکرد، خود فن معیوب است و باید تعویض شود.

6. در صورت وجود، کد خطای دستگاه را بررسی کنید.
   برخی یو‌پی‌اس‌ها پیام‌هایی مانند “Fan Fault” یا “Overheat” نمایش می‌دهند.

نکات نگهداری و پیشگیری

برای افزایش عمر فن و جلوگیری از تکرار این مشکل:

• یو‌پی‌اس را در محیطی تمیز و دارای تهویه مناسب قرار دهید.

• حداقل هر ۶ ماه یک‌بار داخل دستگاه را از گرد و غبار پاک کنید.

• از نصب یو‌پی‌اس در مکان‌های بسته و بدون جریان هوا خودداری کنید.

• در زمان سرویس دوره‌ای، عملکرد فن و دمای خروجی را بررسی کنید.

• در صورت فرسودگی، فن را با مدل مشابه از نظر ولتاژ و جریان جایگزین کنید.

جمع‌بندی

فن تهویه یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های یو‌پی‌اس است و هرگونه اختلال در عملکرد آن می‌تواند خسارات جدی ایجاد کند. دلایل زیادی می‌تواند باعث کار نکردن فن شود؛ از گرد و غبار گرفته تا خرابی مدار کنترل یا خود موتور فن. با رعایت اصول نگهداری و بررسی دوره‌ای، می‌توان از بروز این مشکل پیشگیری کرد و عمر یو‌پی‌اس را افزایش داد.